فائزه حجتی | بهمن ۱۲, ۱۳۹۷ | 1 دیدگاه
به منظور درک بهتر روایی همگرا و روایی واگرا به مثال‌های ساده زیر نگاهی می‌اندازیم.
در روایی همگرا باید نشان دهیم شاخص‌هایی که باید با یکدیگر رابطه داشته باشند، در واقعیت با هم رابطه دارند. فرض کنید پرسشنامه‌ای برای اندازه گیری سازه عزت نفس طراحی شده است. شکل زیر ۴ شاخص را نشان می‌دهد که هریک از آنها آیتمهای این پرسشنامه هستند. برای مثال، آیتم ۱ این عبارت است: “من احساس خوبی در مورد خودم دارم”. این آیتمها در طیف لیکرت و از ۱ تا ۵ نمره‌گذاری شده‌اند. نظریه ما این است که این ۴ آیتم انعکاس دهنده سازه عزت نفس می‌باشند. ازاین‌رو، در بخش فوقانی شکل تئوری را قرار داده و در بخش پایینی شکل (یعنی مشاهده) همبستگی‌های بین این ۴ آیتم را مشاهده می‌کنیم.
با مشاهده این شکل به سادگی متوجه خواهید شد که همبستگی بین هر جفت آیتم بسیار بالاست (همانطور که می دانید همبستگی بین ۱- و ۱+ است). این شواهد نظریه ما را تایید می‌کنند. یعنی این ۴ آیتم با یک سازه رابطه دارند.
توجه داشته باشید که همبستگی بالا بین آیتمها و در نتیجه رابطه آنها با یک سازه به خودی خود به این معنا نیست که آن سازه حتما عزت نفس می‌باشد. بلکه ممکن است سازه‌های دیگری وچود داشته باشند که این ۴ آیتم با آنها رابطه دارند. اما حداقل می‌توانیم با توجه به الگوی همبستگی موجود، این طور فرض کنیم که این ۴ آیتم در یک ژیز همگرا هستند و می توانیم آن را هر چیزی نامگذاری کنیم.
اگر یک ابزار چیزی را اندازه‌گیری کند که با خصایصی که به وسیله سایر ابزارها اندازه‌گیری می‌شود، تفاوت داشته باشد، به آن روایی واگرا یا افتراقی می‌گویند. روایی واگرا یا افتراقی در واقع اثبات یگانگی یک ابزار اندازه‌گیری است. چنانچه بين ابزار موردنظر با ابزارهايي كه سازه‌هاي متفاوتي را اندازه گيري مي‌كنند، همبستگي وجود نداشته باشد یا پايين باشد، آزمون داراي روایی واگرا یا افتراقی است.
در روایی واگرا یا افتراقی باید نشان دهیم شاخص‌هایی که نباید با یکدیگر رابطه داشته باشند، در واقعیت با هم رابطه ندارند. شکل زیر ۴ شاخص را نشان می‌دهد. تصور کنید که دو تا از آنها آیتمهای سازه عزت نفس و دوتای دیگر سازه منبع کنترل را انعکاس می‌دهند. بخش فوقانی شکل روابطی را نشان می‌دهد که ما از لحاظ تئوری انتظار داریم که بین این آیتمها وجود داشته باشند. در صورت وجود روایی واگرا، باید رابطه بین شاخص‌های مربوط به سازه‌های مختلف بسیار پایین باشد. همبستگی‌های بین شاخصها در بخش پایینی شکل (یعنی بخش مشاهده) نشان داده شده است.
در این شکل ملاحظه می‌کنید که همبستگی‌های بین سازه‌ای این آیتمها بسیار پایین (یعنی نزدیک به صفر) و یقینا بسیار پایین‌تر از همبستگی‌های همگرا در شکل قبلی هستند.
همانند بالا فقط بخاطر اینکه هر یک از این دو مجموعه شاخص با سازه‌های متفاوتی رابطه دارند، نمی‌توانیم به این نتیجه برسیم که سازه‌های مربوطه عزت نفس و منبع کنترل می‌باشد. این همبستگی‌ها شواهدی را فراهم می‌کنند که نشان می‌دهد این دو مجموعه شاخص از یکدیگر متمایزند.
برای اینکه یک ابزار اندازه‌گیری از روایی سازه برخوردار باشد، باید همزمان این دو نوع روایی را در بگیرد. این موضوع در شکل زیر نشان داده شده است.
این شکل حاوی ۶ شاخص است. سه شاخص به لحاظ نظری با سازه عزت نفس و سه تای دیگر با سازه منبع کنترل رابطه دارند. بخش فوقانی شکل این آرایش نظری را نشان می‌دهد. بخش پایینی شکل نشان می‌دهد که براساس داده‌های حاصل از یک نمونه آزمایشی، ماتریس همبستگی بین شاخصها چگونه می‌تواند باشد. برای درک این جدول در وهله نخست باید همبستگی‌های همگرا و افتراقی را شناسایی کنید.
در این شکل دو بلوک برای همبستگی‌های همگرا وجود دارد که با رنگ سبز نشان داده شده است. یک بلوک ۳×۳ شامل همبستگی بین شاخص‌های عزت نفس و یک بلوک ۳×۳ شامل همبستگی بین شاخص‌های منبع کنترل است. بعلاوه، دو بلوک ۳×۳ برای همبستگی‌های افتراقی وجود دارد که با رنگ قرمز نشان داده شده است.
همبستگی‌های همگرا همواره باید بالاتر از همبستگی‌های افتراقی باشند. با نگاهی دقیق به این جدول، ملاحظه می‌کنید که در این مثال همبستگی‌های همگرا بالاتر از همبستگی‌های افتراقی هستند. این شکل نشان می‌دهد که ماتریس همبستگی شواهدی را برای روایی همگرا و واگرا فراهم می‌کند.
اما یا این وجود، آیا با توجه به شکل فوق می‌توان نتیجه گرفت که سه شاخص SE1، SE2 و SE3 واقعا سازه عزت نفس را اندازه‌گیری می‌کنند. یا اینکه سه شاخص LOC1، LOC2 و LOC3 واقعا سازه منبع کنترل را اندازه‌گیری می‌کنند. البته که پاسخ منفی است. این تحلیل فقط نشان می‌دهد همانطور که پیش‌بینی می‌کردیم، سه شاخص SE1، SE2 و SE3 یک سازه و سه شاخص LOC1، LOC2 و LOC3 سازه دیگری را انعکاس می‌دهند که هر نامی برروی آنها می‌توان گذاشت. در ضمن این دو سازه متمایز هستند.
سئوال اینجاست؟ پس ما چگونه می توانیم نشان دهیم که شاخصها واقعا سازه عزت نفس و یا منبع کنترل را اندازه‌گیری می‌کنند؟ پاسخ این است که باید از راه‌های دیگری هم به بررسی روایی سازه بپردازیم تا شواهد بیشتر فراهم کنیم که نشان دهد ما واقعا همان چیزی را که می‌گوئیم اندازه‌گیری می‌کنیم. برای مثال با استفاده از روایی صوری یا روایی محتوا می توانیم نشان دهیم که شاخصها همان سازه‌هایی را اندازه می‌گیرند که ما می‌گوئیم.
روایی ابزار اندازه‌گیری (مشاهده)
من در حین ترجمه مطلبی به این مفاهیم بر خوردم. از این مقاله مفید شما سپاسگذارم. به من کمک کرد